De vrouwen die durfden te onthullen – De opkomst van de bikini

Wat begon als één klein kledingstuk, groeide uit tot een wereldwijd symbool van vrijheid, discussie en culturele verandering. De bikini – vandaag de dag een vertrouwde verschijning op stranden en bij zwembaden – zorgde vroeger voor opschudding, verboden en zelfs arrestaties. In de lange geschiedenis waarin maatschappelijke normen en persoonlijke vrijheid tegenover elkaar stonden, speelde dit stukje stof een opvallende hoofdrol. Pausen noemden het ongepast, regeringen verboden het, maar vrouwen bleven het dragen en veranderden daarmee de wereld.

Badmode vóór de bikini: zwaar, wollig en gebaseerd op regels

Aan het begin van de 20e eeuw zag badkleding er totaal anders uit dan nu. Het ging niet om stijl, maar om bedekking. Badpakken voor vrouwen waren gemaakt van zware wol en bedekten het lichaam volledig. Van de nek tot de knieën moest alles verborgen blijven. Functioneel waren de pakken nauwelijks: zwemmen was een uitdaging, maar dat was bijzaak. Bescheidenheid stond bovenaan.

In de Verenigde Staten werden lokale stranden streng in de gaten gehouden. Sommige plaatsen huurden zelfs kleermakers in om badpakken ter plekke aan te passen als er te veel huid zichtbaar was. Op stranden als Clarendon Beach en Coney Island liepen handhavers met meetlinten rond, klaar om bezoekers terecht te wijzen die volgens hen te weinig kleding droegen.

In Washington D.C. ging men nog verder: badkousen mochten niets “blootleggen wat niet hoorde”, en handhavers bepaalden ter plekke of iemand zich aan de kledingvoorschriften hield. Het lijkt een scène uit een film, maar het gebeurde echt.

Annette Kellerman: de vrouw die durfde te veranderen

Toch waren er pioniers die de oude badmode wilden doorbreken. Eén van hen was de Australische zwemster Annette Kellerman, die door haar indrukwekkende zwemprestaties bekendstond als ‘de Australische zeemeermin’. Zij vond de traditionele badkleding hinderlijk en ontwierp een eendelig zwempak dat armen en benen vrij liet.

In 1907 droeg ze dit pak in het openbaar. Volgens verhalen werd ze zelfs aangesproken door de politie vanwege haar outfit. Officiële documenten ontbreken, maar haar optreden zette iets groots in gang: de start van een beweging richting praktische, minder bedekkende badkleding.

De populariteit van Kellermans ontwerp groeide snel. Uiteindelijk lanceerde ze haar eigen badkledinglijn, waarvan de eendelige varianten een eerste stap vormden naar moderne zwemmode. Voor veel vrouwen voelde dit als bevrijding: eindelijk konden ze vrij bewegen in het water.

De jaren twintig: meer vrijheid, nieuwe silhouetten

De jaren twintig brachten een golf van veranderingen. Mode werd speelser, en de flapperstijl maakte ook op het strand zijn intrede. Een groep Californische vrouwen, bekend als de ‘skirts be hanged girls’, verzette zich openlijk tegen lange, onhandige rokken. Zij wilden badpakken waarmee ze echt konden zwemmen.

Badmode veranderde daardoor stap voor stap. De stoffen werden lichter, de ontwerpen praktischer, en vrouwen kregen voor het eerst badkleding die niet alleen functioneel was, maar ook comfortabel. Hoewel het nog steeds veel bescheidener was dan de zwemkleding van vandaag, was het een belangrijke overgang: bewegen werd belangrijker dan verbergen.

Maar de grootste revolutie moest nog komen.

1946: de introductie van de bikini – en de wereld reageert

Na de Tweede Wereldoorlog veranderde de samenleving opnieuw. Vrijheid, optimisme en nieuwe modes uit Frankrijk bereikten de wereld. In 1946 ontwierp de Franse ingenieur Louis Réard een tweedelig zwempak dat de navel liet zien. Zo’n ontwerp had men nog nooit eerder in het openbaar gezien.

Réard zocht een naam die de impact van zijn ontwerp zou weerspiegelen. Kort daarvoor was de eerste vredestijd-kernproef gehouden op het atol Bikini. De wereld keek ademloos toe. Réard hoopte dat zijn ontwerp net zo ‘explosief’ zou inslaan – en dus noemde hij het de bikini.

Zijn gok slaagde. Maar niet zonder controverse.

Veel landen verboden de bikini direct. In Duitsland bleef het tweedelige badpak decennialang ongewenst in openbare zwembaden. Frankrijk, waar het ontwerp was geboren, verbood het zelfs tijdelijk aan de kust. Katholieke organisaties in Europa noemden het ongepast, en Paus Pius XII sprak zich negatief uit over het kledingstuk.

Ook in Australië ontstond discussie. In 1952 werd model Ann Ferguson gevraagd het strand te verlaten omdat haar bikini ‘te gewaagd’ zou zijn. Het geeft aan hoe fel men reageerde op iets wat tegenwoordig volkomen normaal is.

De foto die de wereld rondging

Er bestaat een beroemde zwart-witfoto die regelmatig opduikt op sociale media. Deze toont een man in uniform naast een jonge vrouw in bikini aan een Italiaans strand. Regelscrupule internetgebruikers beweren vaak dat zij een bekeuring kreeg voor het dragen van een bikini in 1957.

Het verhaal achter de foto blijft echter onduidelijk. Historici en het Staatsarchief van Rimini bevestigen dat Italië destijds wel degelijk regels had rond badkleding, maar of deze specifieke vrouw werd aangesproken vanwege haar kleding, is nooit bewezen. Toch werd de foto een symbool van de culturele strijd rondom zwemkleding die jarenlang woedde.

Hollywood zorgt voor een doorbraak

Hoewel de bikini wereldwijd bekend werd, duurde het tot de jaren zestig voordat hij echt werd geaccepteerd. De entertainmentwereld speelde daarbij een grote rol. Filmstudio’s werkten nog lange tijd onder de Hays Code, die bijvoorbeeld de zichtbaarheid van navels streng reguleerde. Maar ondanks deze beperkingen begonnen bekende actrices steeds vaker in badkleding te verschijnen.

Brigitte Bardot gaf de bikini een iconische status in de film Het meisje in de bikini. Haar natuurlijke uitstraling, gecombineerd met de opvallende tweedelige outfit, maakte diepe indruk op het publiek. Ze werd wereldwijd gezien als hét gezicht van de nieuwe badmode.

Een ander historisch filmbeeld is Ursula Andress in Dr. No (1962), die de zee uitstapt in een witte bikini met een mes aan haar heup. Dat moment werd legendarisch en vestigde voorgoed de reputatie van de bikini als symbool van moderne vrouwelijkheid.

De jaren zeventig en verder: zwemmode wordt mode

Vanaf de jaren zeventig ging het snel. Zwemkleding werd sportiever, kleurrijker en veel vrijer van ontwerp. Bikinilijnen werden smaller, stoffen flexibeler en variatie groter. Van atletische modellen tot strandmode met speelse patronen: de bikini werd een gevestigd onderdeel van modecultuur.

Mannenmode ging dezelfde kant op, met kortere zwembroeken en dunnere materialen. De strenge regels die ooit golden, verdwenen langzaam naar de achtergrond. Het ging niet langer om wat ‘hoorde’, maar om wat prettig voelde.

De 21e eeuw: vrijheid, comfort en inclusiviteit

Vandaag draait zwemkleding vooral om zelfvertrouwen. Van bescheiden badpakken tot minimalistische bikini’s: de keuze is enorm. Belangrijker nog: er is ruimte voor allerlei lichaamstypes, stijlen, maten en achtergronden. Jong, oud, slank, vol, sportief of curvy — zwemmode is voor iedereen.

De oude discussies over wat wel en niet ‘gepast’ zou zijn, maken steeds meer plaats voor gesprekken over autonomie, comfort en het recht om jezelf te laten zien zoals jij dat wilt.

Wat begon als een debat over stukken stof is uitgegroeid tot een verhaal over vrijheid, diversiteit en persoonlijke expressie. De bikini is niet zomaar een kledingstuk; het is een symbool van de veranderde blik op vrouwelijkheid en een herinnering aan de lange weg naar keuzevrijheid.