Wanneer privacy kind speeltje wordt: het
ongemakkelijke verhaal achter kijkcijfers en
kinderbeelden
Het televisieprogramma
BOOS is misschien niet
ieders favoriete kijkvoer, maar het weet als geen ander gevoelige
en vaak onderbelichte thema’s aan te kaarten. Een recent onderwerp
dat felle reacties oproept, is het gebruik van kinderen in
zogeheten vlogfamilies: gezinnen die hun dagelijks leven vrijwel
volledig vastleggen en delen via platforms als YouTube en TikTok.
Wat voor sommigen onschuldige content lijkt, is volgens presentator
Tim Hofman en zijn redactie het topje van een veel dieper
probleem.
Vlogkinderen voor de views
In veel Nederlandse huiskamers
zijn vloggezinnen inmiddels geen onbekend fenomeen meer. De
kinderen van deze gezinnen zijn letterlijk met een camera in hun
gezicht opgegroeid: van hun eerste stapjes tot hun eerste schooldag
— alles wordt gedeeld met een publiek van duizenden, soms miljoenen
mensen.
Het principe is simpel: hoe
meer kijkers, hoe hoger de opbrengsten. Advertentie-inkomsten,
merchandise, samenwerkingen: het levert veel op. Maar wat blijft er
over van de privacy van een kind, als de camera altijd draait? En
wat betekent het voor hun ontwikkeling wanneer zij op jonge
leeftijd al leren dat ‘leuk zijn op beeld’ samenhangt met
waardering?
De grens van onschuld
In sommige video’s zijn
kinderen te zien tijdens kwetsbare, alledaagse momenten. Zoals het
aandoen van een pyjama, het spelen in badkleding of zelfs scènes
waarin ze huilen, ruzie maken of streng worden toegesproken.
Momenten die in elk gezin voorkomen, maar die in deze context
ongewild een publiek karakter krijgen.
Volgens Tim Hofman is het
onbegrijpelijk dat ouders deze beelden überhaupt online plaatsen.
Zijn zorg gaat verder dan alleen de emotionele schade voor het
kind. Hij wijst op de risico’s van hergebruik in kringen waar
niemand bij stil wil staan — denk aan mensen met verwerpelijke
motieven die deze beelden downloaden, verspreiden of zelfs
misbruiken.
“Je zou denken dat dit een
wake-up call is,” aldus Hofman. “Maar zolang de views blijven
stijgen, lijkt het morele kompas bij sommige vlogouders ernstig te
haperen.”
De bikini-discussie: cultuur
versus context
Het debat over kinderen in
badkleding komt niet alleen vanuit BOOS. Er is ook kritiek van andere kanten — maar met
een heel andere toon en intentie. Zo haalde Kaoutar Tajjiou, een
opiniemaker die zich vaker uitspreekt over de westerse levensstijl,
het nieuws vanwege haar felle uitspraken over Nederlandse ouders.
Haar kritiek: dat ouders hun dochters in bikini’s laten rondlopen
is, volgens haar, ‘mensonterend’.
Ze stelt dat jonge meisjes
helemaal bedekt zouden moeten zijn, ook op het strand. In haar
visie is badkleding niet gepast voor kinderen, omdat het hun
waardigheid zou aantasten. Ze pleit voor alternatieven: bedekkende
zwemkleding of zelfs iets wat lijkt op een skipak.
Respect of bemoeienis?
De reacties op Tajjiou’s
uitspraken variëren van steun tot ongeloof. Voorstanders stellen
dat ze een punt heeft: waarom zouden we kinderen op jonge leeftijd
al seksualiseren door hen in bikini’s te steken? Tegenstanders
vinden dat ze een culturele norm wil opleggen die haaks staat op de
Nederlandse waarden van vrijheid, eigenheid en ontspanning.
Maar de grotere vraag is:
waar ligt de grens tussen bescherming en bemoeienis? Tussen
opvoeden en oordelen?
In Nederland is het heel
gebruikelijk dat kinderen op warme dagen badkleding dragen in
openbare zwembaden, op het strand of bij een plas. Niet omdat het
sexy moet zijn, maar omdat het praktisch is en past bij de context
van zorgeloos kind-zijn. Om dat te bestempelen als ‘mensonterend’
gaat voor veel mensen te ver.
De gedeelde zorg
Toch is er een ongemakkelijke
overlap tussen de zorgen van Hofman en Tajjiou. Hoewel hun
invalshoeken en culturele referentiekaders totaal anders zijn,
wijzen ze beide op een onderliggende kwetsbaarheid: de manier
waarop jonge kinderen in beeld worden gebracht, kan schadelijk zijn
— op korte én lange termijn.
Waar Hofman vooral hamert op
de impact van publieke zichtbaarheid en het misbruik van beelden,
wijst Tajjiou op het bredere maatschappelijke effect van
normalisering. Wat zij ziet als ‘ontkleding’, interpreteren anderen
als onschuldig zomerplezier. Maar misschien raken beide kampen aan
dezelfde kern: wie bepaalt wat nog veilig en respectvol is als het
gaat om kinderen?
De belangrijke rol van
ouders
Ouders dragen een grote
verantwoordelijkheid als het gaat om de online zichtbaarheid van
hun kinderen. Niet alleen wat kinderen zelf plaatsen is belangrijk,
maar vooral wat ouders namens hen delen. Veel jonge kinderen
begrijpen nog niet wat het betekent om wereldwijd zichtbaar te
zijn. Ze kennen begrippen als ‘views’ of ‘algoritmes’ niet en
overzien de mogelijke gevolgen van hun digitale voetafdruk
nauwelijks.
Juist daarom ligt de
verantwoordelijkheid bij de ouders. Zij moeten zich steeds opnieuw
afvragen: deel ik dit voor mijn kind, of vooral voor mijn volgers?
En is dit echt iets waarvan mijn kind later blij wordt dat het
online staat?
Wetgeving en groeiende
bewustwording
In sommige landen wordt
inmiddels gewerkt aan wetgeving om kinderen beter te beschermen
tegen onbedoelde online risico’s. Zo is het in Frankrijk sinds 2020
verboden om jonge kinderen zonder duidelijke toestemming en
toezicht in vlogs of andere online content te laten verschijnen.
Ouders kunnen daar zelfs aansprakelijk worden gesteld als hun kind
schade ondervindt van die zichtbaarheid.
Deze ontwikkelingen
benadrukken hoe belangrijk het is dat ouders niet alleen delen
vanuit enthousiasme, maar ook vanuit zorg en
verantwoordelijkheid.
In Nederland zijn dit soort
regels er nog niet. Wel groeit het besef dat kinderen een eigen
recht op privacy hebben, ook als ze zelf nog te jong zijn om dat te
begrijpen. En dat is een stap in de goede richting.
Wat willen we als
samenleving?
Het debat over vlogkinderen,
badkleding en grenzen roept uiteindelijk een bredere vraag op: wat
willen we als samenleving uitdragen? Willen we onze kinderen leren
dat hun waarde ligt in hoe vaak ze bekeken worden? Of willen we hen
de ruimte geven om onbezorgd, veilig en privé op te groeien?
Misschien begint dat met iets
simpels: een beetje terughoudendheid. Iets minder delen. Iets vaker
kiezen voor een herinnering in je hoofd, in plaats van in de cloud.
En als we dan toch iets willen delen, laten we dan vooral kijken
naar de boodschap achter de beelden — en niet alleen naar het
aantal views.
